Opis miejscowości

Choć znany jest głównie ze wspaniałych organów, Kamień Pomorski ma jeszcze kilka innych powodów do dumy. Oprócz melomanów cenią go sobie zwłaszcza żeglarze, kuracjusze oraz miłośnicy architektury gotyckiej. 

To niewielkie obecnie miasto jest jednym z najstarszych na Pomorzu. Właśnie tu w 1175 roku przeniesiono biskupstwo z pobliskiego Wolina. Podobnie jak pokazuje grafika z mapy Lubinusa, tak i teraz w krajobrazie miasta dominuje potężna bryła katedry św. Jana Chrzciciela.

Co ciekawe, budowano ją przeszło dwa wieki – od końca XII do XV stulecia, ale masywna wieża, choć dobrze komponuje się z resztą budowli, jest właściwie nowa: wzniesiono ją w 1934 roku w miejscu wcześniejszej neogotyckiej z XIX wieku.

Koncepcje i pomysły budowniczych zmieniały się i obecnie w romańsko-gotyckiej świątyni można się dopatrzeć zarówno wielu partii wysokiej klasy (późnogotycka attyka, kamienny portal północny czy portal południowy), jak i elementów mniej udanych.

Warto zwrócić uwagę na wiszący nad kratą przy wejściu do prezbiterium piękny XV-wieczny krucyfiks z wyrastającymi z niego pąkami i kwiatonami, równie stare stalle, późnogotycki tryptyk – ołtarz główny, bogato zdobioną barokową ambonę, gotycką granitową chrzcielnicę otoczoną kratą z epoki baroku czy Cudowny Obraz Pana Jezusa Brzozdowieckiego, który trafił do katedry po drugiej wojnie światowej przywieziony przez przesiedleńców z Brzozdowiec koło Lwowa.

W zakrystii, do której prowadzi romański portal z terakotowymi lwami i głową ludzką, widnieje średniowieczne malowidło przedstawiające dwa skrzydlate smoki ze splecionymi szyjami. Obok dwa kolejne – jeden smok ze skrzydłami, drugi bez.
Najbardziej efektowne są oczywiście imponujące barokowe organy z 1672 roku o doskonałym brzmieniu. Ich fundator, książę Ernest Bogusław de Croy, przyrzekł, że będą to najpiękniejsze organy na Pomorzu. I słowa dotrzymał. Nad instrumentem składającym się z grających na 47 głosów 3300 piszczałek umieszczono biblijne postacie: po lewej króla Dawida z harfą, po prawej Saula z lirą, a w środku archanioła Michała.

Od pięćdziesięciu lat podczas wakacji w Kamieniu Pomorskim odbywa się Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej z udziałem znakomitych muzyków z Polski i zagranicy.

W skarbcu katedralnym znajdują się naczynia i szaty liturgiczne, lichtarze, portrety, rzeźby i obrazy. Niestety, obecne wyposażenie to jedynie niewielka część tego, co było tu przed wojną. Większość zbiorów skarbca zaginęła w niewyjaśnionych okolicznościach podczas ewakuacji w 1945 roku.

W kapitularzu mieści się stała wystawa zabytków sakralnych i archeologicznych Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej, na której można zobaczyć  między innymi skarb z epoki brązu, rękojeść noża wikingów z X wieku, odkrytą w 2011 roku podczas prac archeologicznych przed kamieńskim ratuszem, barokowego anioła chrzcielnego z podkamieńskiej wsi Jarszewo oraz krucyfiks z pochłoniętego przez morze kościoła w Trzęsaczu.

Przy kamieńskiej katedrze zachował się jedyny w Polsce przykatedralny wirydarz, który służył niegdyś duchownym jako miejsce medytacji i odprawiania pokuty. W jego krużgankach są wystawione stare płytę nagrobne pochowanych w świątyni dostojników duchownych, a na środku stoi zapewne romańska chrzcielnica – studzienka z granitu. Rośnie tu licząca pół tysiąca lat tuja, 350-letni dąb i zawsze zielony stuletni wiciokrzew. To naprawdę niezwykłe miejsce.

Katedra wraz z sąsiednią zabudową tworzy Osiedle Katedralne, które w 2005 roku zostało wpisane na Listę Pomników Historii. Obejmuje ono między innymi gotycko-renesansowy pałac biskupi (z charakterystycznym wykuszem), który jest siedzibą Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej, ryglową plebanię z zabudowaniami gospodarczymi oraz XVIII-wieczną kurię dziekana, tzw. dwór Kleista. W 1745 roku dziekan kamieńskiej kapituły katedralnej Ewald Jürgen von Kleist prowadził w nim eksperymenty z tzw. butelką Kleista, odkrywając zasadę działania kondensatora elektrycznego. W związku z epokowym znaczeniem tego odkrycia w 2013 roku Kamień Pomorski został uhonorowany prestiżowym tytułem „EPS Historic Site” nadanym przez Europejskie Stowarzyszenie Fizyków.

W mieście zachowały się również: gotycki kościół św. Mikołaja (ul. Solskiego), fragmenty murów miejskich, fosy oraz brama Wolińska (ul. Słowackiego). W przylegającej do niej baszcie mieści się Muzeum Kamieni, a w nim wystawa minerałów, skamieniałości oraz meteorytów.

Kamień Pomorski jest uzdrowiskiem – jeszcze w XIX wieku w okolicy odkryto złoża leczniczej solanki. Druga specjalnością uzdrowiska są zabiegi z użyciem borowiny.

Kamieński rynek z pięknie zdobionym średniowiecznym ratuszem leży prawie nad samym Zalewem Kamieńskim. Blisko stąd do najnowszej atrakcji miasta – ukończonego w 2012 roku nowoczesnego portu jachtowego na 240 jednostek pływających.

Tuż za miastem, na urwistym brzegu Wyspy Chrząszczewskiej, z wody wyłania się imponujący Głaz Królewski. To właśnie od tego kamienia wzięła się nazwa miasta. Przyniesiony przed 14 tysiącami lat przez lodowiec ze Skandynawii szaro-różowy granit ma 20 metrów w obwodzie i 3,5 metra wysokości. Zanim w XIX wieku połupano go na bruk, był trzy razy większy. Legenda mówi, że w 1121 roku książę Bolesław Krzywousty siedział na nim i oglądał defiladę floty podbitych przez siebie Pomorzan.

Wampir z Kamienia

Sensacją archeologiczną na europejską skalę okazało się odkrycie wiosną 2014 roku, podczas wykopalisk na położonym nieopodal katedry dawnym cmentarzu, nietypowego pochówku mężczyzny. Żył on w XVII wieku, a w jego otwartej szczęce archeolodzy znaleźli kawałek cegły. Stwierdzili, że ktoś wybił nieboszczykowi wszystkie górne zęby. Okazało się też, że kość nogi pochowanego była przewiercona, najwyraźniej po to, aby nie mógł wstać z grobu. Jeśli dodać do tego, że mężczyznę pochowano nieco na uboczu, to pewne jest, że był to tzw. pochówek wampiryczny − zmarłego najwyraźniej podejrzewano o złe moce i przy pochówku starano się „wampira” w jakiś sposób unieszkodliwić.

Warto zobaczyć w okolicy

Z Kamienia Pomorskiego można skierować się nad morze, a potem na wschód. Warto odbić nieco na zachód, do Dziwnowa, gdzie stoi ciekawy most zwodzony z lat 50. ubiegłego wieku. Od 2012 roku wabi turystów wyjątkowa atrakcja Pomorza Zachodniego – Park Miniatur Latarni Morskich w Dziwnowie. W niewielkiej nadmorskiej wsi Pustkowo powstała w skali 1:1 replika osławionego krzyża stojącego na szczycie Giewontu w Tatrach. W Trzęsaczu można obejrzeć słynne resztki pochłoniętego przez morze średniowiecznego kościoła. Tutejsze urwiste brzegi są mekką paralotniarzy. W pobliskim Niechorzu warto wspiąć się na 62-metrową latarnię morską z lat 60. XIX wieku.