Opis miejscowości

Dziś Ina to głównie piękny szlak kajakowy, lecz w średniowieczu rzeka była żeglowna, a ruch statków i barek na rzece intensywny. I to właśnie Ina stanowiła źródło bogactwa miasta.

Goleniowscy mieszczanie nie dość, że handlowali na potęgę, to jeszcze przegrodzili rzekę kłodą i ściągali myto od kupców, którzy płynęli z położonego w górze rzeki Stargardu lub w jego stronę.

Pamiątką czasów, gdy Goleniów należał do Hanzy, jest brama Wolińska (pl. Bramy Wolińskiej). Doskonale zachowana, uchodzi za jedną z najpiękniejszych w całej Polsce. Ciekawe, że fasada od strony

zewnętrznej jest surowa (widać wyraźnie prowadnicę do opuszczania kraty i replikę tzw. brony). Zaś od strony miejskiej XV-wieczną budowlę zdobią lizeny (pionowe wypukłości, które podkreślają jej smukłość) oraz białe blendy, czyli ozdobne ślepe okna. W bramie mieści się jedna z ciekawiej usytuowanych informacji turystycznych. W gotyckim wnętrzu zgromadzono zabytkowe przedmioty, w tym kule armatnie z czasów napoleońskich i ocalały z wojennej pożogi, przestrzelony w marcu 1945 roku herb Goleniowa. W pobliżu, na elewacji budynku stojącego przy skrzyżowaniu ulicy Barnima i Puszkina, można zobaczyć pokaźne malowidło ukazujące widok Goleniowa z mapy Lubinusa. Obok notka o księciu Barnimie I, który nadał miastu prawa miejskie 1 lipca 1268 roku.

W centrum stoi kościół św. Katarzyny (pl. Mieszka I). Choć spłonął w 1945 roku, pieczołowicie go odbudowano. Potężna gotycka świątynia ma „schodkowy” kształt: górny „schodek” to masywna kwadratowa wieża, dalej niższy korpus halowy i prezbiterium. Ciekawe, że tryptykowy ołtarz z drewnianymi figurami Matki Boskiej i Jana Ewangelisty, dłuta miejscowego rzeźbiarza Stanisława Szulca, choć jest współczesny, do złudzenia przypomina te gotyckie.

Mimo zniszczeń powstałych w wyniku drugiej wojny światowej w centrum zachowały się fragmenty kamienno-ceglanych murów obronnych. Nieopodal rzeki, przy promenadzie nad Iną wznosi się wysmukła baszta Więzienna, zwana też Prochową, na której piętro można się było dostać tylko po drabinie. Obok stoi ośmioboczna wieża Mennicza, w której bito goleniowskie denary i tzw. białe grosze. Przejście zwane Furtą Wodną (niegdyś znajdował się tu port, stąd nazwa) wiedzie z centrum miasta do zakola Iny.

To najbardziej efektowny fragment miasta. Między rzeką i murami ciągnie się tu wysadzany kasztanami bulwar. Bardzo atrakcyjnie prezentują się granitowe rzeźby przedstawiające zakute w kamieniu goleniowskie legendy. Można dotknąć kopytka dziwnego zwierza (pół psa, pół cielaka), który będzie każdego, kto to uczyni, strzegł, tak jak strzeże ukrytego pod mostem na Inie skarbu. Można się sfotografować na grzbiecie kota niosącego pachołka z sakwami pełnymi kosztowności.

Na drugim brzegu stoi okazały spichlerz szkieletowej konstrukcji z połowy XVIII wieku, w czarno-białą kratę, z daszkiem nad nieistniejącym już dźwigiem. Niestety, ten najbardziej dla Goleniowa charakterystyczny obiekt nadal szuka właściwego wykorzystania.

Kilkadziesiąt metrów od Furty Wodnej wznosi się neogotyckie gimnazjum z 1900 roku (ul. Kilińskiego 1). Na jego fasadzie widnieją dwa herby Goleniowa: obecny (dwa półksiężyce i cztery gwiazdki) i ten z czasów hanzeatyckich, z wyrastającym z łodzi drzewem, na którym siedzi gryf. Łódź oznaczała uczestnictwo w Hanzie, drzewo – Puszczę Goleniowską, gryf – polityczne związki z Pomorzem.
W gimnazjum uczył się między innymi Werner Kollath (1892–1970), światowej sławy niemiecki bakteriolog, higienista i pionier zdrowego jedzenia. Jego dzieło Zasady odżywiania się uchodzi za podstawę współczesnej dietetyki.

W samym centrum, przy ul. Szczecińskiej, ciekawostka: poniemiecki betonowy słup oświetleniowy o niezwykle wyszukanej formie: tulipanowatą podstawę wieńczy na wysokości 3 metrów ozdobny kielich.

Kolejna ciekawostka znajduje się przy tej samej ulicy – odkrywka archeologiczna ukazująca fundamenty dwóch budowli: spalonego w 1945 roku kościoła św. Jerzego oraz stojącej tu wcześniej pierwszej chrześcijańskiej świątyni z drugiej połowy XII wieku. Była to ośmioboczna granitowa kaplica o charakterze obronnym. Udało się ją zlokalizować dzięki widokowi Goleniowa z mapy Lubinusa, na której był uwieczniony. Obok można obejrzeć kilka eksponatów wydobytych w czasie prac odkrywkowych, a także kilka niemieckich nagrobków. Do tego dochodzi intrygująca instalacja artystyczna z zespawanych przedmiotów znalezionych podczas wykopalisk (m.in. piecyk, zamki do drzwi i karabin).

Ulica prowadzi do parku, w którym można zobaczyć drewniane postacie. Podobnych rzeźb jest w mieście więcej, powstawały podczas organizowanych przed kilku laty corocznych plenerów rzeźbiarskich. Przy ulicy Konstytucji 3 Maja stoi ładna neogotycka poczta z lat 90. XIX wieku, a obok, przy ulicy Pocztowej – pochodzący z lat 80. XIX wieku, zbudowany z jasnej klinkierowej cegły tzw. Żółty Domek. Teraz mieści się w nim Ośrodek Dokumentacji Dziejów Ziemi Goleniowskiej. Jest tu między innymi ekspozycja poświęcona początkom miasta i okresowi hanzeatyckiemu, można zobaczyć model kogi oraz odpis aktu lokacyjnego miasta. Inna sala jest poświęcona wydarzeniom 1945 roku, z manekinami polskich osadników, Niemki z walizką, radzieckich żołnierzy, esesmana i członka Hitlerjugend. Obok znajduje się rekonstrukcja mieszczańskiego saloniku z końca XIX wieku, sala dotycząca historii stacjonującego przez lata na tutejszym lotnisku  2. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego „Kraków” oraz sala poświęcona okresowi PRL. W Ośrodku periodycznie są organizowane prelekcje i wystawy okolicznościowe.

Miasto najlepiej zwiedzać pieszo – do najciekawszych miejsc prowadzi Szlak Niebieskich Stóp, które namalowano co kilka metrów na chodnikach.